بررسی جامع نقش آنزیم LRRK2 در بیماری پارکینسون و اثربخشی داروی MLi-2؛

آنزیم LRRK2 چیست و چه نقشی در پارکینسون دارد؟ مخفف (Leucine-rich repeat kinase 2) است؛ یک آنزیم پروتئینی که در مغز و سایر بافت‌ها فعالیت دارد. این آنزیم نقش کلیدی در فرایندهای سلولی مثل تنظیم ساختار سلولی، ترمیم و مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌ها (آپوپتوز) و تنظیم سیستم ایمنی ایفا می‌کند. در بیماری پارکینسون، جهش‌های ژنتیکی در ژن LRRK2 باعث افزایش فعالیت این آنزیم می‌شود. افزایش فعالیت LRRK2 منجر به آسیب به نورون‌های دوپامینی در بخش خاصی از مغز به نام Substantia nigra می‌شود که مسئول کنترل حرکات بدن است. آسیب و مرگ این نورون‌ها باعث علائم حرکتی کلاسیک پارکینسون مثل لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکت می‌شود.

چرا مهار آنزیم LRRK2 مهم است؟

چون فعالیت بیش از حد LRRK2 باعث ایجاد و تشدید آسیب نورون‌ها می‌شود، کاهش یا مهار این آنزیم می‌تواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد یا حتی روند بازسازی نورون‌ها را تسریع کند. به‌عبارتی، مهار LRRK2 هم به عنوان یک درمان بازدارنده پیشرفت بیماری و هم به عنوان یک روش احیای سلولی مطرح است. از آنجا که انواع مختلف پارکینسون (چه ژنتیکی و چه غیرژنتیکی) تا حدی به فعالیت این آنزیم وابسته‌اند، مهار LRRK2 می‌تواند درمانی فراگیر باشد.

داروی MLi-2 و ویژگی‌های عملکردی آن:

این دارو یک مهار کننده اختصاصی آنزیم LRRK2 است که به گونه ای طراحی شده است که:

تنها فعالیت آنزیم LRRK2 را مهار می‌کند، بدون آنکه مسیرهای دیگر سلولی را مختل سازد. قادر است از سد خونی-مغزی عبور کرده و مستقیماً بر سلول‌های عصبی اثر بگذارد. پیش از توسعه این دارو، بسیاری از مهارکننده‌های LRRK2 یا قادر به عبور از سد خونی-مغزی نبودند یا دارای عوارض جانبی گسترده بودند. بنابراین، MLi-2 از نظر دقت عملکرد و ایمنی، یک پیشرفت قابل‌توجه محسوب می‌شود.

روند مطالعات پیش‌بالینی:

در این تحقیق، از مدل‌های حیوانی (موش) مبتلا به پارکینسون استفاده شد. گروه‌هایی از این موش‌ها تحت درمان با داروی MLi-2 قرار گرفتند. دوره درمان سه ماه به طول انجامید و پس از آن، تغییرات در شاخص‌های زیر مورد بررسی قرار گرفت:

فعالیت دوپامینی در مغز: افزایش چشمگیر سیگنال‌های دوپامین در نواحی کلیدی.

سلامت نورونی: بازسازی بخشی از ارتباطات عصبی آسیب‌دیده.

رفتار حرکتی: بهبود محسوس در آزمون‌های تعادل، حرکت و پاسخ‌های رفتاری.

این نتایج نشان داد که مهار LRRK2 نه‌تنها موجب توقف روند تخریب نورونی می‌شود، بلکه می‌تواند فرایند ترمیم و بازسازی نورون‌ها را نیز آغاز کند.

مرحله ورود به مطالعات انسانی:

در حال حاضر، داروی MLi-2 در آستانه ورود به آزمایش‌های بالینی فاز ۲ قرار دارد. این مرحله با هدف بررسی ایمنی و اثربخشی اولیه دارو در بیماران انسانی انجام می‌شود. در صورت موفقیت در فازهای بالینی بعدی، این دارو می‌تواند به‌عنوان یک گزینه درمانی مؤثر برای بیماران مبتلا به پارکینسون، وارد عرصه درمان شود.

جمع‌بندی

مطالعه حاضر نشان می‌دهد که مهار هدفمند آنزیم LRRK2 با داروی MLi-2 می‌تواند به‌طور بالقوه، یک تحول بنیادین در درمان بیماری پارکینسون ایجاد کند. برخلاف اغلب روش‌های درمانی موجود که تنها به کنترل علائم محدود می‌شوند، این راهبرد درمانی نوین مستقیماً به منبع آسیب‌های سلولی پرداخته و امکان بازسازی سلول‌های عصبی آسیب‌دیده را فراهم می‌آورد.

نویسنده: هدیه زرزا