گلوکونات

سدیم D-gluconate و δ-لاکتون آن به میزان 70000 تن سالانه در جهان تولید می شوند. δ-لاکتون در صنایع غذایی به عنوان یک اسیدی کننده ی ملایم کاربرد دارد. نمک کلسیم و آهن گلوکونات بسیار محلول و غیر سمی هستند و به همین دلیل در محلول های تزریقی برای درمان کمبود کلسیم و آهن استفاده می شوند. سدیم گلوکونات هم یک عامل کمپلکس شونده با کلسیم و آهن بسیار پایدار می باشد حدود 50% این محصول به عنوان یک افزودنی برای شستشو و حذف عوامل قلیایی بطری، در تهیه ی بتن، و برای جلوگیری از رسوب آهن در تیمار منسوجات استفاده می شود. pK_a ی گلوکونیک اسید حدودا 7/3 می باشد.

D-گلوکونیک اسید محصول نهایی اکسیداسیون نیمه نهایی D-گلوکز می باشد بنابراین از این جهت مشابه اکسیداسیون نیمه نهایی اتانول به استیک اسید می باشد. تعدادی از قارچ ها (Aspergillus niger, Penicillium) و همچنین باکتری های اکسیداتیو خصوصا Gluconobacter این واکنش را انجام می دهند. در قارچ ها، فلاووآنزیم مسئول این واکنش D-گلوکز اکسیداز می باشد که در دیواره ی سلولی قرار دارد اما می توان آن را در محیط طی فرمنتاسیون هم یافت کرد. گلوکز اکسیداز یک آنزیم کلیدی برای تعیین سطح قند خون در بیوسنسورها می باشد. در مقابل، سویه های Gluconobacter یک گلوکز دهیدروژناز متصل به غشا دارند که مانند الکل و آلدئید دهیدروژناز سویه های Acetobacter حاوی پیرولوکوئینولین کوئینون به عنوان کوفاکتور می باشد.

فرمنتاسیون و بازیافت D-گلوکونیک اسید :

D-گلوکونیک اسید از طریق اکسیداسیون الکتروشیمیایی یا از طریق یک پروسه ی فرمنتاسیون توسط Aspergillus niger از D-گلوکز تولید می شود. در pH های بالای 3 این قارچ گلوکز اکسیداز را در دیواره ی سلولی خود انباشته می کند که این آنزیم Dگلوکز را به D-گلوکز-5-لاکتون اکسید می نماید و این ترکیب به طور خودبخودی یا سریعتر توسط کاتالیز آنزیمی (لاکتوناز) به D-گلوکونیک اسید هیدرولیز می شود. سدیم یا کلسیم گلوکونات با رشد توده ی سلولی در 5/6-5/4 pH (در محیط بافری Na₂CO₃/NaOH یا CaCO₃) از طریق افزودن 25-11% D-گلوکز تحت شرایط هوادهی شدید حاصل می شود. نمک را از طریق تغلیظ از محلول فیلتر شده ی فرمنتاسیون به دست می آورند. اسید آزاد و لاکتون از طریق کروماتوگرافی تعویض یونی از نمک حاصل می شود.

2و5-فوران دی کربوکسیلیک اسید

این ترکیب یک متابولیت انسانی است و در ادرار یا پلاسمای سرم انسان می توان آن را یافت. این ترکیب از نظر تکنیکی توسط دهیدراسیون D-گلوکز به هیدروکسی متیل فورفورال یا آلکوکسی متیل فورفوران و سپس اکسیداسیون کاتالیتیک تحت شرایط قلیایی قوی تهیه می شود. مرحله ی اکسیداسیون هم به طور انتخابی توسط باکتری Cupriavidus basilensis HMF14 انجام می شود. این ترکیب جایگزین بالقوه ای برای ترفتالیک اسید حاصل از پتروشیمی می باشد و می توان آن را با دی ال هایی مانند اتیلن گلایکول (به عنوان مثال از بیواتانول) ترکیب کردتا مواد سبز از جمله پلی اتیلن فورانوآن ها (PEF) حاصل شود، این ترکیب از نظر قابل جایگزین بودن به جای پلی اتیلن ترفتالات (PET) مورد بررسی می باشد.

PEF به طور کامل از قند ساخته می شود و تجزیه پذیر زیستی می باشد. این تکنولوژی Y-X-Y (iksy) توسط شرکت Avantium ، یک کمپانی Dutch که با چندین کمپانی بطری سازی مانند Coca Cola یا Danone همکاری دارد راه اندازی شده است. با جایگزینی ترکیب دی ال برای مثال پروپان دی ال، سایر مواد از جمله فیبرها یا فیلم ها را می توان با استفاده از تکنولوژی Y-X-Y تولید کرد.

ایزو سوربید

ایزوسوربید یک ماده ی بسیار هیگروسکوپیک می باشد که از دومرحله دهیدراسیون از D-سوربیتول به دست می آید. این ماده به عنوان یک ماده ی خشک کننده و دیورتیک کاربرد دارد اما پتانسیل اینکه به عنوان یک جز شیمیایی سازنده برای مثال برای سنتز پلی استرها بکار گرفته شود را نیز دارد. ایزو سوربید پل کربنات (Durabio) خصوصیات مشابهی با پلی کربنات های تولید شده به روش پتروشیمی دارد.

گلوکاریک اسید 

گلوکاریک اسید از طریق اکسیداسیون شیمیایی انتخابی D-گلوکز به دست می آید. در کربوکسیلیک اسید حاوی چهار مرکز کایرال می باشد و به همین دلیل امکان تولید چندین محصول کایرال را فراهم می سازد. در حال حاضر گلوکاریک اسید به عنوان یک لایه بردار آرایشی مورد استفاده قرار می گیرد.

لوولینیک اسید استرها

این ترکیبات از طریق گرمادهی D-گلوکز در اسیدهای رقیق شده در حضور الکل ها تهیه می شود. به عنوان مثال، در حضور متانول ترکیب لوولینیک اسید متیل استر تشکیل می شود و در حضور گلیسرول، ترکیب لوولینیک اسید کتال ها تولید می شوند. چنین محصولاتی پتانسیل جایگزین شدن به جای مواد پتروشیمیایی را به عنوان مثال در موردپلاستیک، حلال ها، ترکیبات پلی یورتان یا مواد شیمیاییی آلی مانند δ-آمینولوولینیک اسید را دارند.

نویسنده : طاهره صادقیان _ دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی دارویی _ علوم پزشکی اصفهان