ایران یکی از پیشتازان زیست فناوری در زمینه های مختلف به ویژه زیست فناوری پزشکی بوده است و در حدود 9 دهه قبل در ایران تولید واکسن های انسانی و حیوانی صورت گرفت.
در ایران انیستیتو پاستور که شعبه ای از انستیتو پاستور پاریس بود، اولین و قدیمی ترین مرکز تحقیقاتی برای بیماری های عفونی در سال 1919 تاسیس شد و ماموریت آن محدود به تولید واکسن بود. اگرچه تاریخ واکسیناسیون در ایران به دوره قاجار بر می گردد که به دستور امیر کبیر حکم واکسیناسیون عمومی علیه آبله صادر شد. قبل از تاسیس انستیتو پاستور واکسن آبله از شعبه انستیتو پاستور پاریس به ایران وارد می شد. امروزه یکی از بخش های مدرن انستیتو پاستور دپارتمان بیوتکنولوژی اشت که در زمینه زیست فناوری مولکولی پیشتاز است. ظهور بیوتکنولوژی مولکولی نیز منجر به تاسیس پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری در سال 1988 شد که مطالعات آن بر پایه ژن ها و با تاکید بر بیماری های ژنتیکی انسانی، پروتئین نوترکیب و بیان ژن های هترولوگ می باشد.
در سال 1924 میلادی که طاعون گاوی (cattle plague) در ایران شیوع پیدا کرد، اداره بهداشت اتحادیه ملل از ایران خواست تا یک موسسه تحقیقاتی برای پیشگیری از بیماریهای حیوانی حمایت انستیتو پاستور تاسیس کند تا سرم و واکسن های مورد نیاز دامپروری را تولید کند. این موسسه در سال 1927 میلادی مستقل شد و در سال 1930 در کرج آزمایشگاه تحقیقاتی ساخته شد تا در مورد بیماری حیوانات تحقیقات تشخیصی را انجام دهد. در سال 1932 Paul Delpy، یک دامپزشک فرانسوی و متخصص واکسن و سرم به این موسسه کمک کرد ( بعدها در سال 1948 به موسسه تحقیقات سرم و واکسن سازی رازی تغییر نام داد) تا واکسن های بیماری فراگیر گاوی را تولید کند و متعاقباً در سال 1950 واکسیناسیون بیماری ها با استفاده از واکسن های تولید شده توسط این موسسه آغاز شد و در سال 1992 در این موسه دپارتمان بیوتکنولوژی تاسیس شد.
موسسات پاستور و رازی قدرتمندترین سازمان های ایرانی در بیوتکنولوژی پزشکی با سابقه درخشان در تولید و صادرات محصولات بیوتکنولوژی هستند. تولید و توسعه پروتئین ها و داروهای نوترکیب ، جایگزین های آنتی بیوتیکی ، فن آوری سلول های بنیادی ، مهندسی بافت ، ابزارهای تشخیص باکتریایی و مطالعات پروتئومیکس نمونه هایی از تحقیقات بیوتکنولوژیک است که هم اکنون در موسسات تحقیقاتی انجام می شود.
نویسنده : ژیلا ذوالفقاریان
رفرنس:
Nezhad Fard RM, Moslemy M, Golshahi H (2013) The History of Modern Biotechnology in Iran: A Medical Review. J Biotechnol Biomater 3:159. doi:10.4172/2155-952X.1000159
